home < recensies < ja minister nee minister

Ja minister, nee minister

Ja minister nee minister frequin "Ik ging achter mijn bureau zitten en er gebeurde helemaal niets. Ik was staatssecretaris en er gebeurde niets (..) Vervolgens nam ik de telefoon en kreeg de secretaris-generaal aan de lijn. En ik zei: ik wil een computer. Waarop de secretaris generaal zei: Waarom? Je hebt toch ambtenaren?"
Dit gebeurde op de eerste werkdag van Willem Vermeend als staatssecretaris van Financiën in 1993, en het is een van de anekdotes die Mark Frequin verzamelde voor zijn boek Ja minister, nee minister. Dit vlot geschreven boek beschrijft het samenspel tussen ministers, staatssecretarissen en topambtenaren.

Gediend onder 20 bewindspersonen

Het is niet erg gebruikelijk dat topambtenaren schrijven over hun werkrelatie met ministers. En als zij al daarover schrijven is dat na het beëindigen van hun loopbaan. Mark Frequin doorbreekt met Ja minister, nee minister deze ongeschreven regel, omdat hij ook het ambtelijke geluid wil laten horen.
Het boek geeft een boeiende inkijk in de relatie tussen topambtenaren en hun ministers. Frequin kan putten uit uitgebreide eigen ervaring. Hij heeft voor meer dan twintig ministers gewerkt bij Justitie, Onderwijs, Verkeer en Waterstaat en tegenwoordig Economische Zaken. Daarnaast heeft Frequin speciaal voor het boek een twaalftal interviews gehouden met zowel ervaren ministers als van ambtenaren.

Trouw aan minister

Ministers worden doorgaans in het diepe gegooid: een telefoontje van de formateur, een paar dagen bedenktijd, en opeens staan ze aan het hoofd van een immense organisatie, waar ze vrijwel niemand kennen. Bewindslieden zijn dan eigenlijk volledig overgeleverd aan hun ambtenaren. Toch hoeven ze volgens Frequin niet bang te zijn dat hun ambtenaren daar misbruik van maken.
Volgens Frequin, zelf directeur-generaal op het ministerie van Economische Zaken, beschouwen ambtenaren een nieuwe bewindspersoon niet als een indringer. De komst van een nieuwe minister of staatssecretaris is voor hen net zo vanzelfsprekend als de wisseling van de seizoenen. Misschien moeten ze even doorkrijgen hoe de nieuwe minister het liefst werkt wil hij snel mondeling worden bijgepraat of leest hij alle nota's zelf?

Bange ambtenaren

Een minister doet er volgens Frequin goed aan voldoende tegenspel te organiseren. Frequin heeft ook gezien wat er kan gebeuren als ministers hun ambtenaren niet vertrouwen. Toen LPF-minister Bomhoff bij zijn aantreden liet weten de directeur-generaal Gezondheidszorg Peter van Lieshout kwijt te willen, leidde dat ertoe dat zijn ambtenaren 'bang' werden.

Politieke kleur

Er wordt nagedacht over de mogelijkheid dat de minister net als in bijvoorbeeld België en de VS topambtenaren uit de eigen partij kan benoemen. Frequin ziet daar weinig in. Dat veel ministers tegenwoordig een politieke assistent hebben die fungeert als een soort verbindingsofficier met de partij vindt hij voldoende. Nederland moet volgens Frequin het huidige systeem koesteren.

Opleiding voor minister

Opvallend is het pleidooi (met een knipoog) van Frequin voor een opleiding voor ministers. "Het is toch gek dat topambtenaren opleidingen en trainingen krijgen en ministers niet."

24,90 euro | 160 pagina's | ISBN 9789012101479