De zoektocht naar 35 miljard aan bezuinigingen op het overheidsbudget leverde tal van ingrijpende maatregelen op. De ambtelijke werkgroepen zochten hun oplossingen, naast in versobering, vooral in het verschuiven van de rekening naar de gebruiker. De brede heroverwegingen door een innovatiebril bekeken.
De 20 ambtelijke werkgroepen kregen van het kabinet de opdracht om op hun beleidsterrein te komen met varianten die een bezuiniging van minstens 20 procent opleveren. Vanuit innovatie gezien een goede start door een flinke ambitie op te nemen in de vraagstelling. Dit dwingt tot out-of-the-box denken.
Vele heilige huisjes werden door de ambtenaren benoemd. Dit leverde een stroom aan reacties en veel weerstand op. Vanuit innoveren gezien is dat mooi, je hebt contact. Het gaat blijkbaar om wezenlijke veranderingen.
De vraag naar flinke bezuinigingen leverde vooral rekenexcercities op. Enkele innovatiepatronen sprongen er uit. Het versoberen van regelingen is een veel voorkomende variant. Direct daarna volgt 'de gebruiker betaalt'. Dat is wel een heel gemakkelijke oplossing.
Voor een deel is dit te verklaren door de vraagstelling. Met 'bezuinigen' benoem je niet de contradictie (tegenstelling). Je bent op zoek naar bezuinigingen waarbij de dienstverlening gelijk blijft of zelfs beter wordt. Dit zou de vraag aan de werkgroepen moeten zijn.
Het vereenvoudigen van de overheid door schaalvergroting en samenvoegen van regelingen komt als patroon op de derde plaats. Pas met dit soort maatregelen steekt de overheid een hand in eigen boezem. Hier ligt trouwens wel een belangrijke vooronderstelling aan ten grondslag: schaalvergroting = goedkoper. Een aantal tegenstanders van het opheffen van de waterschappen kraken juist deze vooronderstelling. Lees verder »
Thema |
Bezuiniging* |
Maatregel |
Patroon |
Zorg | 4,2 mld euro | Versobering AWBZ | Versoberen |
Onderwijs | 4,0 mld euro | Scholen efficiënter laten werken | Veranderen |
Zorg | 3,8 mld euro | Verhogen eigen risico tot 775 euro | Geb. betaalt |
Wonen | 2,5 mld euro | Eigen woning = vermogen | Versoberen |
Maximale huur verhogen | Versoberen | ||
Beperken aftrek hypotheken | Versoberen | ||
Zorg | 2,3 mld euro | Kleiner basispakket | Geb. betaalt |
Arbeid | 2,2 mld euro | Versobering WW | Versobering |
Defensie | 2,1 mld euro | Minder militairen, materieel en missies | Versobering |
Openbaar bestuur | 2,0 mld euro | Samenvoegen ministeries | Combineren |
Veiligheid | 2,0 mld euro | 1 politieorganisatie | Combineren |
Boetes verhogen | Geb. betaalt | ||
Zorg | 1,8 mld euro | Vereenvoudiging kindregelingen | Combineren |
Openbaar bestuur | 1,8 mld euro | Provincies en waterschappen afschaffen | Versobering |
Opschaling gemeenten van 430 naar 25 | Combineren | ||
Arbeid | 1,1 mld euro | Invoering vermogenstoets bij kinderopvang- en zorgtoeslag | Versobering |
Onderwijs | 1,0 mld euro | Afschaffen basisbeurs en vrijgeven collegegeld Master | Geb. betaalt |
Ontwikkelingshulp | 1,0 mld euro | Geen 'eigen' hulp maar aansluiten bij internationale programma's | Combineren |
Inburgeren | 0,4 mld euro | Gebruiker betaalt | Geb. betaalt |
Innovatie | 0,4 mld euro | Scherpere selectie subsidieregelingen | Versobering |
Energie | 0,4 mld euro | Subsidie groene energie laten betalen door gebruiker via energiebelasting | Geb. betaalt |
Zorg | 0,3 mld euro | Eigen bijdrage huisarts | Geb. betaalt |
*) Bezuiniging in miljard euro op termijn varierend van 2015 tot vanaf 2020.
De werkgroepen kwamen niet echt met creatieve voorstellen. Het meest opmerkelijke idee was misschien wel het afschaffen van subsidies voor groene stroom in combinatie met het verplichten van bedrijven meer groene energie te gaan produceren. Deze maatregel levert 180 miljoen euro op en kan snel worden ingevoerd. Maar ook dan legt de overheid de rekening weer elders neer.
In het verleden zijn er talloze plannen gelanceerd die leiden tot bezuinigingen en vaak ook nog een positief bijeffect hebben. De meeste ideeen zijn echter weer in de la verdwenen. Ter inspiratie voor het nieuwe kabinet: